یک رژیم غذایی سالم مواد مغذی و مورد نیاز بدن مانند ویتامین ها، مواد معدنی، پروتئین، کربوهیدرات ها، چربی و آب را در بر می گیرد. رژیم غذایی بر پایه گیاه (میوه، سبزی جات، غلات، حبوبات و..) به همراه انجام منظم تمرینات ورزشی به بیماران مبتلا به سرطان در حفظ وزن بدن، حفظ قدرت بدنی و کاهش عوارض جانبی در حین درمان و پس از آن مفید خواهد بود.
سرطان و درمان آن ممکن است بر اشتهای بیماران، توانایی مصرف مقدار کافی غذا و جذب مواد مغذی از غذاها تاثیر بگذارد و طعم و بوی غذاها برای بیماران تغییر کند. زمانی که بدن مواد مغذی مورد نیاز را از غذاها جذب نمی کند، در چنین شرایطی بیماران به سو تغذیه مبتلا می شوند. سوء مصرف الکل و چاقی از جمله عواملی هستند که احتمال بروز سوءتغذیه را افزایش می دهند.
سوء تغذیه در بیماران مبتلا به سرطان باعث بروز ضعف، خستگی و ناتوانی در مقابله با عفونت ها و در نتیجه ناتوانی در تکمیل درمان می گردد. در نتیجه سوء تغذیه منجر به کاهش کیفیت زندگی بیماران شده و تهدید کننده ی حیات ایشان می باشد. علاوه بر این، در صورتی که در مورد سوء تغذیه ی بیماران رسیدگی های لازم صورت نپذیرد زمانی که سرطان گسترش یابد، وضعیت سوء تغذیه ی بیماران وخیم تر می گردد. لازم است تا در صورت بروز مشکلات تغذیه ای قبل از درمان و یا حین درمان بیماران از متخصصین و مشاورین تغذیه توصیه ها و راهنمایی های مورد نیاز را دریافت کنند و از رژیم غذایی هدفمند و شخصی سازی شده متناسب با وضعیت بیمار پیروی کنند.
در ادامه ی این مقاله به تاثیرات مختلف درمان های سرطان بر وضعیت تغذیه ی بیماران می پردازیم و به راهکارهایی در جهت مدیریت علائم مرتبط با تغذیه که در نتیجه ی درمان های سرطان ایجاد می شوند، اشاره خواهد شد. علائم رایج شامل بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، خشکی دهان، زخم های دهانی، تغییرات مزه ی غذاها، گلو درد و مشکل در بلع، عدم تحمل لاکتوز، اضافه وزن، و چاقی هستند.
بی اشتهایی
راهکارهای زیر ممکن است در مدیریت عارضه ی بی اشتهایی برای بیماران مبتلا به سرطان مفید باشد.
- در چنین شرایطی لازم است تا بیمار مواد غذایی که حاوی میزان بالای پروتئین و کالری هستند مصرف کند. در ادامه لیستی از مواد غذایی که ویژگی ذکر شده را دارا هستند، آورده شده است.
لوبیا (حبوبات)
مرغ
ماهی
گوشت
ماست و دوغ
تخم مرغ
- پروتئین و کالری اضافی به غذای بیمار افزوده شود، به عنوان مثال شیر غنی شده با پروتئین در رژیم غذایی بیمار گنجانده شود.
- مواد غذایی با پروتئین بالا در ابتدای وعده ی غذایی که بیمار اشتهای بیشتری برای غذا دارد مصرف شود.
- بیمار در زمانوعده های غذایی مقدار بسیار کمی آب استفاده کند.
- در صورتی که بیمار تمایلی به مصرف غذاهای جامد ندارد میلک شیک، اسموتی، آب میوه، یا سوپ را جایگزین کنید.
- از مواد غذایی که بوی خوبی دارند استفاده کنید.
- مواد غذایی جدید یا دستورپخت های جدید را امتحان کنید.
- از نوشیدنی های مخلوط که حاوی مواد مغذی هستند استفاده شود (با متخصص تغذیه در این باره مشورت کنید).
- در طول روز از وعده های غذایی کوچک با حجم کم و سالم استفاده شود.
- وعده های غذایی حجیم تر را هنگامی که بیمار اشتها دارد و به خوبی استراحت کرده است، برنامه ریزی کنید.
- همیشه مقدار کمی از غذاهای مورد علاقه ی بیمار را آماده داشته باشید تا هنگامی که بیمار احساس گرسنگی دارد در دسترس باشد.
- فعالیت فیزیکی بیمار در طی روز باعث افزایش اشتها خواهد شد. در صورت امکان بیمار را به داشتن تحرک تشویق کنید.
- به بیمار یادآوری کنید که جهت کاهش علائم و مزه ها دندان های خود را مسواک بزند و دهان خود را بشوید.
- در صورتی که توصیه های فوق در بهتر شدن وضعیت بی اشتهایی بیمار موثر واقع نشوند، استفاده از لوله ی تغذیه (تحت نظارت پزشک) راهکار دیگری در جهت رساندن مواد مغذی مورد نیاز به بدن بیمار می باشد.
- در برخی موارد به منظور افزایش اشتهای بیماران، پزشک متخصص دارو تجویز می کند. در رابطه با وضعیت تغذیه بیمار و مشکلات تغذیه ای پزشک معالج را مطلع کنید.
تهوع
راهکارهای زیر ممکن است در مدیریت عارضه ی تهوع برای بیماران مبتلا به سرطان مفید باشد.
- غذاهایی را انتخاب کنید که مورد علاقه ی بیمار باشد. بیمار را مجبور به خوردن غذاهایی که باعث ایجاد حس بیماری و تشدید حالت تهوع می شوند نکنید. در زمان بروز حالت تهوع، غذاهای مورد علاقه ی بیمار استفاده نشود تا در آینده این غذاها یادآور حالت تهوع و بیماری نباشند.
- به جای وعده های غذایی سنگین، از غذاهایی که با ادویه ی کم آماده شده اند، نرم و به آسانی قابل هضم هستند، استفاده کنید.
- در طول روز غذاهای خشک مانند نان تست، نان ترد(بیسکوییت کراکر) استفاده کنید.
- از غذاهایی مانند نان تست سفید و ماست ساده که برای معده مناسب است استفاده شود.
- غذا و نوشیدنی های بیمار در دمای اتاق استفاده شود.
- در صورت امکان زمان و دلیل ایجاد حالت تهوع بیمار را یادداشت کنید.
- بیمار از لباس های راحت و گشاد استفاده کند.
- تا یک ساعت بعد از صرف غذا، از خوابیدن اجتناب شود. در صورت نیاز بیمار به دراز کشیدن، سر بیمار در موقعیت بالاتری نسبت به بدن قرار داده شود.
- قبل و پس از غذا خوردن، بیمار دهان خود را بشوید.
- وعده های غذایی و میان وعده ها را حذف نکنید. معده ی خالی ممکن است باعث تشدید حالت تهوع در بیمار شود.
- در مکانی که در آن آشپزی کرده اید و غذای بیمار را آماده کرده اید و احتمالا بوی غذا در آن پیچیده است، به بیمار غذا داده نشود. تا حد امکان بیمار در اتاقی که گرم نباشد و امکان تهویه مناسب هوا دارد، غذا بخورد.
- از مصرف غذاها و نوشیدنی های با رایحه تند اجتناب شود.
- در مورد تجویز داروهای ضد تهوع با پزشک معالج بیمار در ارتباط باشید و مشورت بگیرید.
در مقالات آتی به سایر عارضه های اشاره شده خواهیم پرداخت.