بیماران مبتلا به سرطان و مراقبین ایشان از لحظه ی تشخیص بیماری و در تمام گام های بعدی که بیمار تحت درمان قرار می گیرد با ترس ها و اضطراب های بسیاری روبرو هستند. یکی از بهترین راهکارهایی که به منظور مدیریت اضطراب به بیماران یا خانواده های ایشان پیشنهاد می گردد مراجعه به روانشناس و متخصص سلامت روان می باشد. در این مقاله ی کوتاه سعی کرده ایم یکی از پرکابرد ترین تکنیک هایی که در اتاق درمان توسط روان شناسان به منظور درمان اضطراب و ترس های شدید بکار گرفته می شود را توضیح دهیم.
حساسیت زدایی سیستماتیک از جمله تکنیک های رویکرد رفتار درمانی است که به منظور درمان اختلالات اضطرابی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، و انواع فوبیا به کار گرفته می شود. هدف از این درمان تغییر شیوه ی پاسخ دهی افراد به محرک هایی است که باعث ترس و اضطراب می شوند. به صورتی که فرد به مرور زمان و با پیشرفت درمان بتواند به شیوه ای سازگارانه و همراه با آرامش به محرک های اضطراب زا پاسخ دهد. این راهکار درمانی سه مرحله دارد. در مرحله ی اول افراد یاد می گیرند که تمام عضلات خود را ریلکس کنند و تن آرامی (ریلکسیشن) را تجربه کنند. در مرحله ی دوم فرد فهرستی از ترس های خود را با کمک روانشناس تهیه خواهد کرد و فهرست را بر اساس شدت ترس اولویت بندی می کند. در این سلسله مراتب ترس، از محرک هایی که کمترین ترس را ایجاد می کنند تا محرک هایی که بیشترین میزان ترس را در فرد به وجود می آورند، در نظر گرفته می شوند.
گام اول: تکنیک های آرام سازی عمیق عضلات
در مرحله ی اول درمان به افراد مبتلا به اضطراب و ترس، تمرینات تنفسی و تکنیک های آرام سازی آموزش داده می شود که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
آرام سازی اتوژنیک: در این روش فرد کلمات، عبارات یا تلقین هایی را در ذهن خود تکرار می کند که باعث شکل گیری احساس آرامش در او می شوند. تاثیر تکرار این کلمات در ذهن به شکل آرامش عضلات دیده می شود.
تن آرامی پیشرونده ی (تدریجی) عضلانی: در این روش فرد می آموزد که عضلات مختلف خود را به آرامی منقبض و سپس آرام کند. با کمک این روش فرد به صورت ارادی تنش عضلانی را کاهش می دهد. تن آرامی در این روش معمولا از انگشتان پا شروع می شود و تا آرام سازی عضلات گردن و سر ادامه پیدا می کند.
تصویر سازی هدفمند یا تجسم ذهنی: در این مرحله فرد تصور می کند که در مکانی آرام مانند یک باغ یا ساحل دریا قرار دارد. اینگونه تصویرسازی های ذهنی به آرمیدگی عضلانی کمک می کنند.
یادگیری تکنیک های آرمیدگی عضلانی به جهت اصل "مهار متقابل" حائز اهمیت است. اگر بخواهیم به زبانی ساده اصل مهار متقابل را توضیح دهیم می توانیم اینگونه در نظر بگیریم که فرد نمی تواند همزمان آرام و مضطرب باشد. به عبارتی اگر فرد بتواند با فراگیری تکنیک های آرمیدگی ذهن و بدن خود را در موقعیت تن آرامی قرار دهد احتمال اینکه در همین موقعیت همزمان ترس را هم تجربه کند وجود ندارد. وقتی فردی احساس آرامش می کند، امکان اینکه همزمان احساس تنش نیز داشته باشد کم است.
گام دوم: تهیه لیست سلسله مراتبی از ترس ها
در مرحله ی دوم فرد لیستی آماده می کند که تمام ترس های او را شامل می شود. در این لیست فرد ترس های خود را در مقیاس 1 تا 10 رتبه بندی می کند. محرک ترس با رتبه ی 10 بیشترین میزان اضطراب را در فرد ایجاد می کند در حالیکه محرک با رتبه ی 1 کمترین میزان اضطراب را در فرد ایجاد می کند. پس از تکمیل لیست، فرد ترس های خود را با درمانگر در میان می گذارد و با هدایت تخصصی درمانگر، خود را در معرض این ترس ها در اتاق درمان و یا در محیط زندگی واقعی قرار می دهد.
گام سوم: فرایند مواجهه و رویارویی با ترس ها
فرایند مواجهه درمانی را می توان به دو صورت انجام داد. در روش اول که به آن مواجهه درمانی برون تنی (in vitro) نیز گفته میشود، فرد در اتاق درمان و با کمک درمانگر گام به گام مواجهه ذهنی با محرک اضطراب زا را تجسم می کند. در روش دوم که به آن مواجهه درمانی درون تنی (in vivo) گفته می شود، فرد در محیط زندگی واقعی اش با ترس ها مواجهه می شود.
در صورت داشتن هرگونه سوال در مورد این روش درمانی با متخصصین ما در واحد مراقبت از بیماران در ارتباط باشید.