مصونیت روانشناختی

آیا می توان ظرفیت روان­شناختی بیماران مبتلا به سرطان برای رویارویی با بیماری و چالش­های مسیر درمان را افزایش داد؟
انسان­ها به شیوه­های متفاوتی با رویدادهای ناگوار و چالش های زندگی مواجهه می شوند. بیمارانی که شیوه­ی مقابله ی سالم و سازگارانه با عوامل استرس زا را در پیش می گیرند، عوارض جانبی درمان ها و چالش های مسیر بهبودی را راحت­تر پشت سر می گذارند و از کیفیت زندگی و بهزیستی بیشتری برخوردار هستند.
همه ی ما با کارکرد سیستم ایمنی بدن آشنایی داریم و به خوبی می دانیم که این سیستم از سلامت ما در برابر بیماری ها و عوامل عفونی محافظت می کند. علاوه بر سیستم ایمنی مفهومی با عنوان "مصونیت روانشناختی" (psychological immunity) وجود دارد که در حوزه ی روانشناسی و توسط متخصصین سلامت روان بکار می رود. منظور از مصونیت روانشناختی مجموعه ای از ظرفیت های ذهنی و شناختی است که به فرد این امکان را می دهد تا بتواند برخورد سازگارانه ای با رویدادهای آسیب زای زندگی داشته باشد و در نتیجه آسیب کمتری به سلامت روان و کیفیت زندگی فرد تحمیل می گردد. در ادامه چند مورد از ظرفیت های روانشناختی که باعث شکل گیری سیستم پیچیده و چند بعدی مصونیت روانشناختی می گردند آورده شده است:
 ظرفیت حل مساله
 برخورداری از حس کنترل بر زندگی و خویشتن
 حس خودکارآمدی
 ظرفیت خلاقیت اجتماعی
 ظرفیت تحرک اجتماعی
 حس یکپارچگی
 ظرفیت تنظیم هیجانی و کنترل تکانه
 برخورداری از حس و رویکرد مثبت
 حس خود شکوفایی و...
از آنجایی که سبک های مقابله ای افراد ویژگی های ثابت و غیر قابل تغییری نیستند می توان با بکارگیری مداخلات روانشناختی اثر بخش و آموزش تکنیک های مقابله ای سازگارانه سطح مصونیت روانشناختی در افراد بخصوص بیماران مبتلا به سرطان و بیماری های مزمن را افزایش داد. سبک های مقابله ای افراد علاوه بر آنکه با خصیصه های شخصیتی افراد مرتبط است تحت تاثیر عوامل محیطی و آموزش هایی که فرد دریافت می کند نیز قرار می گیرند.
در کنار درمان های استاندارد سرطان، بکارگیری مداخلات روانشناختی به صورت درمان کمکی در راستای توانمندسازی بیماران و ارتقا ظرفیت مصونیت روانشناختی ایشان مفید و ضروری است. در نتیجه ی این اقدامات بیماران قادر هستند در مواجهه با عوامل استرس زا واکنش های عملکردی بهتری داشته باشند.
در پژوهشی که در سال 2019 در بیماران مبتلا به سرطان پستان صورت گرفته، مصونیت روانشناختی سه گروه از بیماران پس از اعمال مداخلات مورد نظر با یکدیگر مقایسه شده است. در این مطالعه 3 مداخله ی متفاوت در نظر گرفته شده است: موسیقی درمانی، هیپنوتیزم درمانی و توجه و همراهی ویژه با بیمار. 
هیپنوتیزم به عنوان یک مداخله­ی روانشناختی سابقه ای طولانی دارد و در کنار فواید بسیاری که برای آن ذکر شده است باعث مقابله­ی بهتر با استرس و همچنین کاهش سطح استرس می گردد. آموزش تکنیک های آرام سازی ذهن و بدن در هیپنوتیزم درمانی بخشی از مهارت های مقابله ای مورد نیاز بیماران مبتلا به سرطان می باشد. نتایج تحقیقات حاکی از آن است که هیپنوتیزم در افزایش تاب آوری و کاهش پریشانی مرتبط با اضطراب مداخله ای موفق در بیماران مبتلا به سرطان است.
بیماران شرکت کننده در این پژوهش حین تزریق داروهای شیمی درمانی و زمان­هایی که منتظر دریافت نتایج آزمایشات خون بوده اند، تحت مداخلات روانشناختی قرار گرفته اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مداخله ی مبتنی بر هیپنوتیزم در مقایسه با دو مداخله ی دیگر اثر بخش تر است و باعث ارتقا سطح مصونیت روانشناختی و بهبود کیفیت زندگی بیماران گردیده است.
با توجه به نتایج این مطالعه، بکارگیری درمان های روانشناختی به صورت درمان کمکی در کنار درمان های استاندارد منجر به سازگاری بهتر جسمانی و روانی بیماران با بیماری خواهد شد. 
منبع:
Vargay, A., Emese, J., Alexandra, P., & Éva, B. (2019). The characteristics and changes of psychological immune competence of breast cancer patients receiving hypnosis, music or special attention. Mentálhigiéné és Pszichoszomatika, 20(2), 139–158. https://doi.org/10.1556/0406.20.2019.009